سطح ماه بسيار بيش از آنچه تا کنون تصور مي‌شده است، توسط سنگهاي آسماني بمباران مي‌شود. نتايج تحقيقات تجربي بيل کوک (Bill Cooke)، رئيس بخش سنگهاي آسماني ناسا و تيم همراهش بعد از ثبت دو برخورد بزرگي که در 17 نوامبر 2006 بر سطح ماه مشاهده گرديد، نشان مي‌دهد که تعداد برخوردهاي ثبت شده در سال گذشته چهار برابر آنچه شبيه‌سازيها نشان مي‌دهند بوده است. چنين بمباران سختي مي‌تواند برنامه‌هايبلند‌پروازانه سکونت در سطح ماه را با چالشي بزرگ روبرو نمايد. بيل کوک در اين زمينه مي‌گويد: "ما از حدود يک سال پيش تا کنون که کار رصد سطح ماه را آغاز نموده‌ايم،12 برخورد ثبت شده در لیست خود داریم که اين تعداد حدوداً 4 برابر آن‌چيزي است که مدل‌سازيهاي کامپيوتري ما پيش‌بيني مي‌کردند."

نقشه شماتيک 12 برخورد ثبت شده توسط تيم بيل کوک بر سطح آبله گون ماه‏

حدود یک ماه پیش زمين از ميان ابري از پسماندها و غبار به جا مانده از دنباله دار 55پي/تمپل تاتل (55P/Tempel-Tuttle) گذر کرد. اين اتفاق هر سال در اواخر آبان ماه روي مي‌دهد و در نتيجه بارش شهاب‌سنگي بسيار زيبا و معروفي به نام بارش شهابي اسدي ميهمان هزاران چشم مشتاق مي‌شود.ماه نيز از اين باران شهاب‌سنگي بي‌نصيب نمي‌ماند. تفاوت در اينجاست که سنگهاي مذکور در جو زمين سوخته و با نور خود آسمان زيبايي را براي ما به ارمغان مي‌آورند اما ماه فاقد جو محافظي مانند اتمسفر زمين است و بنابراين هر سنگ آسمانی سرگرداني که در دام گرانش ماه گرفتار مي‌شود، لاجرم به سطح آبله‌گون آن برخورد خواهد نمود. بيشتر آنچه به سطح ماه برخورد مي‌کنند، ابعاد بسيار کوچکي در حد دانه شن دارند و برخورد آنها به سختي احساس مي‌شود. سنگهاي بزرگتر اما در برخورد با ماه گودالهاي برخوردي بزرگ و کوچکي را به وجود مي‌آورند. برخورد سريع اين اجرام به سطح ماه باعث ايجاد انفجار و تشعشع امواجی مي‌شود که به ابعاد، سرعت و جنس مواد بستگي دارد. نور برخي از اين برخوردها از زمين نيز ديده مي‌شوند.

در 27ام آبان ماه گذشته زمانی که ماه از ميان مدار تمپل-تاتل گذر می‌کرد، گروه همکاران بيل کوک، دو تلسکوپ بازتابي 14 اينچي خود را که در مرکز پروازهاي فضايي مارشال مستقر مي‌باشند به سمت بخش تاريک تنها قمر طبيعي زمين نشانه رفتند. پس از گذشت تنها 4 ساعت ، آنها دو برخورد واضح را در فيلمي که از دهانه تلسکوپها ضبط مي‌کردند، مشاهده نمودند.

درخشندگي برخورد اول که در اقيانوس پراکلاروم (درياي طوفانها) روي داد از قدر 9 بود. برخورد دوم که در مناطق مرتفع ماه و نزديک دهانه گوس اتفاق افتاد، درخشنده‌تر از اولي ظاهر شد و داراي قدري از درجه 8 بود.

کوک در اين رابطه مي‌گويد:" انفجارهايي که ما ثبت کرديم در اثر برخورد شهاب‌سنگهايي با قطر متوسط 5 تا 8 سانتيمتر به سطح ماه به وقوع پيوسته بودند و انرژي برخوردي آنها معادل 0.3 تا 0.6 مگاژول و يا به زبان ساده‌تر معادل انفجار 80 تا 160 کيلوگرم تي‌ان‌تي بوده است."

انرژي عظيمي که در اثر برخورد يک شهابسنگ 3 سانتيمتري آزاد مي‌شود ناشي از سرعتبسیار زیاد اين اجرام فضايي است. در مورد نمونه خاصي که مربوط به پسماندهاي ناشي از دنباله‌دار تمپل-تاتل مي‌باشد، سرعت مداري آنها بالغ بر232000 کيلومتر بر ساعت است. برخورد با جسمي بسيار کوچک که چنين سرعتزیادی دارد انرژي عظيمي تولید خواهدکرد که پرتوافشاني آن حتي از پس لايه‌هاي ضخيم جو زمين نيز قابل رويت است.
 

در اين تصوير نور حاصل از برخورد شهاب سنگ را در نزديکي دهانه گوس و به قدر 8 مشاهده مي کنيد

براي مقايسه بد نيست بدانيد زماني که کاوشگر فضايي اسمارت-1 در 12 شهريور 1385 طي يک عمليات از پيش طراحي شده با سطح ماه برخورد کرد (اسمارت-1 خود را وقف دانش بشری کرد)، انرژيي معادل شهابسنگهاي مورد اشاره آزاد نمود. اسمارت-1 که اولين کاوشگر آژانس فضايي اروپا esa به منظور کاوش و بررسي سطح ماه بود حدود 350 کيلوگرم وزن داشت و محموله اصلي آن، مکعبي به اضلاع يک متر بود.

از آبان 1384 که تيم بيل کوک ماه را زير نظر گرفته‌اند تا اين لحظه حدود 12 برخورد(با در نظر گرفتن دو برخورد اخير) ثبت شده است. بيشتر اين برخوردها در اثر سنگهاي سرگرداني بوده که به ابر غباري به جا مانده از دنباله‌داري نظیر تمپل-تاتل مربوط نمي‌شوند. کوک تخمين مي‌زند که چنانچه دائماً سطح ماه را رصد نمايند، به ازاي هر چهار ساعت مشاهده، حداقل يک برخورد درخشان ثبت خواهد شد. اين موضوع بسيار عجيب به نظر مي‌رسد چرا که تخمين فوق بيش از چهار برابر بهترين مدل‌سازيهاي کامپيوتري است که تا کنون به کار مي‌رفته‌اند. کوک اشاره مي‌کند که مشکل اصلي به مدل آماري داده شده به کامپيوتر مربوط مي‌شود. اين مدل بر اساس مشاهداتي که از سطح زمين صورت گرفته است بنا شده و مطمئناً با آنچه واقعاً در سطح ماه روي مي‌دهد متفاوت است. بنابراين ما احتياج داريم که مدت زمان بيشتري را به مشاهده مستقيم سطح ماه اختصاص دهيم. به اين ترتيب ما قادر خواهيم بود مدلی دقيقتر و مطمئنتر از چگونگي برخورد سنگهاي آسماني با ماه ارائه دهيم.

به نظر مي‌رسد با توجه به برنامه‌هاي آتي ناسا جهت ايجاد پايگاه‌هاي فضايي در سطح ماه و اعزام فضانوردان به آنجا، بايد اطلاعات بيشتري درباره برخورد سنگهاي آسماني با سطح ماه جمع‌آوري شود. تجهيزات گران قيمتي که با هزينه‌هاي سرسام‌آور به سطح ماه فرستاده مي‌شوند و جان پرارزش فضانوردان به مراقبت کاملي احتياج دارد که تنها در سايه اطلاعات به دست آمده از چنين مطالعاتي مقدور خواهد بود.

سنگهای آسمانی علاوه بر مخاطره برخورد مستقیم، خطرات جانبی و غیر مستقیمی نیز دارند. يکي از خطرات غير مستقيم برخورد يک سنگ آسماني کوچک در نزديکي محل اقامت فضانوردان، گرد و غبار فراواني است که ممکن است بر سطح اقامتگاه‌هاي فضايي و يا ابزار و تجهيزات فضانوردان فرود آيد. اين موضوع علاوه بر کاهش راندمان صفحات خورشيدي خطر بسيار مهيب ديگري را نيز به دنبال دارد. در زمين، اتمسفر با جذب بسياري از تشعشعات پر انرژي و مهلک خورشيد، آفتابي درخشان و مطبوع را به ما هديه مي‌دهد، اما در ماه شرايط به گونه ديگري است و در طول روز، تمام طول موجهاي تابشي خورشيد از طيف راديويي تا امواج پر انرژي گاما، سطح ماه را دائماً برشته مي‌کنند. در چنين شرايطي سطوح تيره با جذب انرژي تابشي به سرعت و شدت داغ شده و دماي سطحي آنها بالا مي‌رود. واضح است که گرد و غبار به هوا برخواسته در اثر برخورد يک شهاب سنگ آسماني به دلايل گفته شده بسيار خطرناک خواهد بود.

23ام و 24ام آذر ماه جاري، بار ديگر زمين و به طبع آن ماه از ميان ابر غباري دنباله‌دار ديگري به نام فايتون (ارابه‌ران)خواهد گذشت. کوک و تيمش در آن زمان ماه را به دقت رصد خواهند کرد تا از کميت و کيفيت برخوردهاي احتمالي اطلاعات جديدي کسب نمايند.

نوشته شده در دو شنبه 3 بهمن 1390برچسب:,ساعت توسط احسان|